توضیحاتی درباره جدیدترین اثر جهانی ایران و یك سوال
چرا خوش نویسی به نام کشورهای عربی و ترکیه ثبت شد؟
سفرگو: خوش نویسی ایران با عنوان اصلی «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی در ایران» درحالی در یونسکو ثبت گردید که 16 کشور عربی و ترکیه نیز خوش نویسی را همزمان به نام خود ثبت کرده اند. اقدام آن کشورها و عنوان پرونده‌ی ایران، ابهاماتی را مطرح کرده است، همچون اینکه آیا ایران فقط توانسته یک برنامه ملی برای پاسداری از خوش نویسی را در یونسکو ثبت کند؟ و چرا در زمان ثبت پرونده های آن کشورها، به خاستگاه خوش نویسی در ایران توجهی نشده است؟
مصطفی پورعلی ـ مدیرکل ثبت و حریم آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی ـ در گفت و گو با ایسنا درباره پرونده خوش نویسی ایران که با عنوان «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی در ایران» در شانزدهمین نشست کمیته بین الدول حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس و در بخش "برنامه های خوب پاسداری" ثبت گردید و در توضیح تفاوت ثبت این پرونده با پرونده های خوش نویسی ترکیه و کشورهای عربی که در لیست میراث ناملموس ثبت شده است، اظهار داشت: کنوانسیون ۲۰۰۳ یونسکو که کشورها به سبب آن عناصر فرهنگی ناملموس خودرا ثبت جهانی می کنند سه لیست دارد؛ نخست لیست "میراث مُعرف ناملموس" که عناصر فرهنگی در این لیست هم راستا با فاکتورهای آن کنوانسیون معرفی و ثبت می شوند. بیشتر ثبت های جهانی در لیست مُعرف اتفاق می افتد، از ایران نیز تا کنون ۱۴ عنصر فرهنگی ناملموس ثبت شده است.
او اضافه کرد: دسته دوم "میراث ناملموس درخطر" است که ثبت آثار در این لیست به نسبت میراث مُعرف آسان تر است. بطور معمول آثاری که شرایط پاسداری و حفاظت خوبی ندارند و یا در حال نابودی و در خطر انقراض هستند، در این لیست ثبت می شوند که از ایران دو میراثِ «دانش ساخت لنج و دریانوردی با لنج در خلیج فارس» و «نقالی؛ قصه گویی نمایشی» در این لیست قرار گرفته اند و متاسفانه امکان تغییر هم وجود ندارد که البته یونسکو با همفکری کشورهای عضو دنبال راهکار منطقی و مناسب برای آثاری است که وضعیت آنها بهبود پیدا کرده و باید از لیست میراث ناملموس در خطر بیرون بروند.
پورعلی افزود: لیست سوم این کنوانسیون که ثبت آثار در آن دشوارتر از دو لیست دیگر بوده، "برنامه های خوب پاسداری یونسکو" است. آثاری که به این لیست وارد شده اند در عین معرفی، پاسداری خوبی هم باید داشته باشند که کاملا برخلاف لیست میراث ناملموس در خطر است، یعنی کشورها آن قدر آن اثر را خوب پاسداری کرده اند که می تواند در عین ثبت در لیست میراث ناملموس جهانی یونسکو، ترویج دهنده باشد. این لیست اهمیت بالایی دارد و برای کشورها و یونسکو مهمست.
مدیرکل ثبت و حریم آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی اظهار داشت: در اجلاس امسال حدود ۴۸ پرونده برای ثبت در "فهرست مُعرف" میراث ناملموس عنوان شد که ثبت در این دسته، دشواری چندانی ندارد و بطور معمول کشورها علاقه زیادی برای ثبت آثارشان در لیست مُعرف میراث ناملموس یونسکو دارند. درحالی که برای برنامه های خوب پاسداری فقط پنج کشور همچون ایران پرونده ارائه کرده اند که ثبت پرونده «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوش نویسی در ایران» در این لیست، دستاورد بزرگ و مهمی برای جمهوری اسلامی ایران، خصوصاً برای مردم کشور به حساب می آید. شش پرونده نیز امسال از طرف کشورها برای ثبت در لیست میراث ناملموس در خطر مطرح گردیده است.
او افزود: برنامه ملیِ پاسداری از یک عنصر فرهنگی ناملموس به منزله دو ثبتِ همزمان یک پرونده است، یعنی هم عنصر فرهنگی ناملموس ثبت جهانی شده و هم به تایید یونسکو رسانده اید که به خوبی می توانید از این عنصر پاسداری کنید. اتفاقا تهیه چنین پرونده ای بمراتب مشکل تر از میراث معرفی و در خطر است که دستاورد بسیار مهمی برای ایران به شمار می آید.
پورعلی در عین حال بیان کرد: نکته مثبت و مهم دیگرِ ورود به این لیست، آنست که برنامه پاسداری کشورها جنبه ترویجی دارد و برنامه آنها چاپ می شود و در اختیار کشورهایی که آثار و میراث مشابه دارند، قرار می گیرد.
او همین طور اظهار داشت: ایران پرونده «زیارت رضوی» را نیز برای طرح در لیست برنامه های خوب پاسداری میراث ناملموس در اجلاس سال ۲۰۲۳ میلادی به یونسکو فرستاده است. علاوه بر این، شش پرونده دیگر همچون «جشن یلدا» مشترک با افغانستان، «نوغان داری و ابریشم ریسی» مشترک با ترکیه، افغانستان، آذربایجان، ترکمنستان، تاجیکستان و ازبکستان، «ترکمن دوزی» مشترک با ترکمنستان، «جشن مهرگان» مشترک با تاجیکستان و «مهارت ساختن و نواختن عود» مشترک با سوریه در نوبت بررسی اجلاس آینده قرار دارند که این پرونده ها در بخش "میراث ناملموس مُعرف" مطرح شده اند.
پورعلی در توضیح این که چرا کشورهای عربی، ترکیه و ایران هر یک خوش نویسی را در پرونده هایی مجزا به نام خود ثبت کرده اند، اظهار نمود: ما هم می توانستیم مثل ترکیه و کشورهای عربی، خوش نویسی را در لیست مُعرف میراث ناملموس ثبت نماییم. خیلی راحت بود، اما می خواستیم گام بلندتری برداریم و برنامه پاسداری، در عین معرفی خوش نویسی را ارائه کردیم. حتی تمایل داریم «نوروز» را که قبلا در لیست معرفی بصورت مشترک با چند کشور ثبت شده است، در برنامه خوب پاسداری ثبت نماییم.
مدیرکل ثبت و حریم آثار و حفظ و احیاء میراث معنوی و طبیعی در پاسخ به این ابهام و برداشت که یونسکو فقط "برنامه پاسداری ایران از خوش نویسی" را پذیرفته، درحالی که این نوع خوش نویسی خاستگاه ایرانی دارد، ولی به نام کشورهای عربی و ترکیه ثبت شده است؟ اشاره کرد: کشورهای عربی، خط یا خوش نویسی عربی را ثبت کرده اند، رسم الخط ما فارسی است و منطقی نبود با کشورهای عربی پرونده مشترک داشته باشیم. از طرفی، اولویت هر کشور استفاده از سهمیه ملی خود است، مگر اینکه محدودیت و یا مساله ای پیش آید. ترکیه یک پرونده ملی ارائه کرد و ما هم می خواستیم از سهمیه ملی خود استفاده نماییم. البته ما به اقدام ترکیه معترض شده بودیم، چونکه قبلا عنوان پرونده آنها «خوش نویسی اسلامی» بود، ولی بعد از پیگیری و اعتراض ایران، عنوان این پرونده تغییر نمود و به «خوش نویسی سنتی در هنر اسلامی در ترکیه» تبدیل شد. در حقیقت ترکیه خوش نویسی سنتی کشور خودرا ثبت کرده است. ترکیه همکاری دوستانه ای در جریان اصلاح عنوان پرونده داشت و اعتراض ایران هم فنی بود.
او تصریح کرد: بارها گفته شده کنوانسیون ۲۰۰۳ هیچ منعی برای ثبت عناصر فرهنگی کشورهای مختلف ندارد. طبیعی است که خوش نویسی در کشورها و فرهنگ های مختلف وجود داشته باشد، همانطور که چین هم خوش نویسی خودرا ثبت جهانی کرده است.
پورعلی درباره اینکه باتوجه به پذیرش پرونده خوش نویسی ایران در "فهرست برنامه های خوب پاسداریِ" کمیته میراث ناملموس یونسکو، آیا این برنامه در شمار میراث ناملموس ایران در یونسکو قرار گرفته و هفدمین میراث ناملموس جهانی ایران به حساب می آید؟ اظهار داشت: خوش نویسی ایران، هفدهمین عنصر میراث فرهنگی ایران است که در لیست جهانی میراث ناملموس یونسکو ثبت شده. در حال حاضر ۱۴ میراث ناملموس در لیست مُعرف، دو اثر در لیست میاث ناملموس در خطر و یک اثر در برنامه خوب پاسداری یونسکو به نام ایران ثبت شده است.
منبع: سفرگو
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب