در گزارش سفرگو مطرح شد؛
تأثیر تغییر اقلیم بر میراث ملموس و غیرملموس
به گزارش سفرگو یک کارشناس زمین شناسی اظهار داشت: تغییرات اقلیمی در چارچوب تغییر در هر یک از مؤلفه های آب و هوایی مانند درجه حرارت و گرمایش زمین، تغییرات رطوبتی، شدت باد بر فیزیک و ساختار بناهای تاریخی اثر می گذارد.
کمال طاهری زمین شناس و محقق کارست درباره واکاوی اثرات تغییر اقلیم بر میراث فرهنگی به خبرنگار مهر اظهار داشت: تغییرات اقلیمی اثرات متنوع و مختلفی بر میراث فرهنگی دارد در دهه های اخیر بر اشتیاق محققان برای ارزیابی این اثرات افزوده شده باآنکه شاید در ایران فعالیتهای محسوسی انجام نشده باشد. حقیقت این است که اگر بخواهیم میراث فرهنگی را به دو دسته میراث ناملموس و میراث ملموس دسته بندی نماییم تغییرات اقلیمی بر هر دو گروه اثرات فزاینده ای دارد. تغییرات اقلیمی در چارچوب تغییر در هر یک از مؤلفه های آب و هوایی مانند درجه حرارت و گرمایش زمین، تغییرات رطوبتی، تغییرات شدت باد و.. می تواند بر فیزیک و ساختار بناهای تاریخی و اماکن باستانی اثرات مخربی داشته باشد.
وی اظهار داشت: تغییرات حرارتی منجر به ذوب_یخ زدگی می شود و بافت طبیعی سنگ ها، آجرها و حتی ساروج را متلاشی می کند. تغییرات رطوبتی باعث از بین رفتن نسخه های خطی و پوسیده شدن هنر و نقاشی های تاریخی و باستانی می شود. بارش های سریع و تغییرات حدی هیدرولوژیک با سیل و زمین لغزه ها، صدمه های جدی برای نابودی جزئی یا کامل میراث باستانی را می تواند به همراه داشته باشد. انحلال سنگ های آهکی که بخش عظیمی از میراث جهانی ما را در خود جای داده است در اثر فرایندی به نام توسعه کارست می تواند منجر به فجایع مهمی در حذف سنگ نبشته ها و حجاری ها شود. شکوفایی گلسنگها به همان اندازه می تواند خطوط سنگ نبشته ها را نابود سازد. خوردگی باد و سایش حجاری ها در اثر کوران های دمایی و تغییرات جریان های غالب باد که در اثر تغییرات اقلیمی سریع صورت می گیرد بر آثار چند هزارساله سنگ های آهکی و مرمری و حتی گرانیتی می تواند اثرات وخیمی را برجای بگذارد.
طاهری بیان نمود: میراث جهانی بیستون در استان کرمانشاه یک نمونه بارز از تغییرات سیستم کارست و زهکشی آب های کارستی است که باوجود جانمایی شگفت انگیز حجاری های آن، زهکشی آب سبب انحلال و تخریب بخشهایی از کتیبه شده است. توسعه صنعتی همراه با باران های اسیدی و وجود گرد و غبارهای فراوان بعنوان عاملی که ذوب بهاری برف های ارتفاعات کارستی را تسریع می کند و می تواند محتوای ذرات ریزدانه و رسوبات غباری را هم به همراه داشته باشند عاملی قهقرایی در انحلال کارست و توسعه درزهای انحلالی سنگ نبشته بیستون است چیزی که شاید تا پیش از تغییرات اقلیمی چندان نمودی نداشت.
با این که هنوز هیچ مطالعه و تحقیقی در ارتباط با اثرات گردوغبار بر روی میراث باستانی انجام نشده، اما این اثرات غیرقابل انکارند
این کارشناس اظهار داشت: در طول چند هزار سال قبل توسعه کارست و بی نظمی های سیستم هیدرولیکی مجاری کارستی سبب انحلال و تخریب بخشهایی از میراث جهانی بیستون شده است. در تاق بستان هم همین عوامل می توانند اثرات جدی را به همراه داشته باشند. با این که هنوز هیچ مطالعه و تحقیقی در ارتباط با اثرات گردوغبار بر روی میراث باستانی انجام نشده یا حداقل من از آن بی خبرم، اما این اثرات غیرقابل انکارند و در آینده ای نه چندان دور ما شاهد تهدیدی جدی از گردوغبار و اثرات اقلیمی بر میراث باستانی و فرهنگی خود خواهیم بود. البته در میراث فیزیکی فرهنگی و یا به عبارتی بهتر میراث ملموس، این اثرات به خوبی خویش را نشان می دهند. بعد دیگر میراث ما، میراث ناملموس است. آنچه که در بطن فرهنگ ها و روش های معیشتی و در شکلی ناپیدا جای می گیرد بیشتر دستخوش تغییر می شود و گاهی تغییرات اقلیمی منجر به اضمحلال این نوع میراث بشری می شود. هزاران سال است در هورامان برای سازگاری با کم آبی و با انواعی از شیوه های بدیع سنتی_بومی مردمان هورامی، خویش را با محیط سخت و بلند شاهو_اورامان سازگار کرده اند و از یخ برف ها و تنوع زیستی ارتفاعات بالای دوهزار متری برای تأمین آب و تعلیف احشام استفاده می کردند تا چشمه های پایین دست بتواند در تابستان حیات باغات را تضمین کند.
وی اضافه کرد: تغییرات اقلیم، کم بارشی و حذف سیستم برفی کوهستان در اثر افزایش دمای سطح برف ناشی از گردوغبار، تمام چرخه تداومی برف و سیستم های کارستی را مختل کرده و در آینده ای نه چندان دور این میراث ناملموس میرا می شوند. میرایی هر میراث و سنتی، نتایج مخرب بسیاری بر پایداری محیط دارد و اگر تغییرات اقلیمی به همین شیوه ادامه یابد در آینده نزدیک سرزمین چندهزارساله میراث جهانی هورامان بخشی از میراث ناملموس و چشم انداز کارستی بدیع خویش را از دست خواهد داد. تغییرات اقلیمی و اثرات آن بر میراث فرهنگی به حدی متنوع و مختلف اند که در این کوتاه نمی توان آنها را دسته بندی کرد اما باید پذیرفت که این بحث به پژوهش های بین رشته ای جدی و مستمر نیاز دارد. پایش روزانه عوامل تأثیرگذار در چارچوب تمهیداتی همچون دیتالاگرهای آب و هوایی و… انکارناپذیر است. این تغییرات بسیار جدی است بخصوص این که آب، انرژی و غذا در یک همبست درهم تنیده هر روز بر چرخه های پایداری اقلیمی و منابع طبیعی اثرگذاری بیشتری داشته و آنچه که تحت عنوان پسماند شامل گاز و جامد و شیرابه و… تولید می شود نهایتا در چرخه های طبیعی و زیستی و غیرزیستی وارد می شوند. میراث فرهنگی در همه انواع آن هم بخشی از چرخه فعل و انفعالات جهان پیرامون ما است.
نشست زمین یکی دیگر از آثار تغییرات اقلیمی است که توسط انسان تشدید می شود و در میراث جهانی با ابهتی همچون تخت جمشید یک تهدید جدی است
وی در پاسخ به این سؤال که آیا تغییرات اقلیمی فقط منحصر به سیستم های گردوغباری یا کارست و امثال آن می شود یا خیر اظهار داشت: البته که نه! این موارد فقط مثال هایی از اثرات تغییر اقلیمی بود. تغییرات اقلیمی می توانند با کم بارشی سبب افت سطح آب زیرزمینی شود و این افت با سیمانی شدن فضاهای متخلخل سبب نشست زمین شود. نشست زمین یکی دیگر از آثار تغییرات اقلیمی است که توسط انسان تشدید می شود و در میراث جهانی با ابهتی همچون تخت جمشید یک تهدید جدی است. توسعه صنعتی می تواند منجر به ایجاد سیکل های متناوب تغییرات خرد اقلیمی شود. گاهی مباحثی از این دست که مثلا آلودگی صنعتی سبب حذف گلسنگها در میراث سنگی می شود و خوب است یک تناقض آشکار در تبیین حقیقت ماجرا است چون که با حذف گلسنگها در اثر گازهای انتشاری صنایع، باران های اسیدی و خوردگی شیمیایی بیشتری حاصل می شود. هنوز در هیچ مرجعی اثرات فرسایشی موارد ریزدانه گردوغبار برای توسعه مجاری انحلالی در میراث باستانی منتشر نشده است اما در مقالات مشابهی که توسط محققان داخلی برای این نوع اثرات در سدهای مخزنی انجام شده است اثرات انحلالی و فرسایشی مواد ریزدانه در کارست به اثبات رسیده است. علاوه بر همه اینها گاهی یک سیلاب آنی می تواند تمام یک سایت قبل از تاریخ و ابزارهای فرهنگی آنرا نابود یا جابجا کند. یک لنداسلاید ناشی از تغییرات بارشی می تواند یک اثر باستانی چندهزارساله را در کمتر از چند ثانیه نابود سازد.
طاهری درباره تمهیداتی که میتوان برای رصد این اثرات در نظر گرفت؟ توضیح داد: ما در مقابل سایر تهدیدات و مخاطرات طبیعی و انسانی چه کرده ایم؟ غیر از این است که آنها را رصد می نماییم و با پایش آنها در چارچوب تحقیقات بین رشته ای و مستقل و با مدلهای پیشبینی گر تلاش خواهیم کرد این اثرات را تعدیل، کاهش یا تسکین دهیم… برای میراث فرهنگی هم باید همین روند را انجام داد. نخستین گام برای این مهم پایش مداوم تغییرات اقلیمی و اثرات آن بر میراث فرهنگی و ثبت بازخوردهای آن است. گام بعدی می تواند تحلیل این اثرات در چارچوب پژوهش های اصیل و دقیق کارشناسی باشد. در مرحله بعد انجام زیرساختهای دانش محور بر اساس اصول آزمایش شده جهانی برای تسکین مخاطرات است. استفاده از مدلهای پیشبینی گر برای انجام محاسبات زمانی در آینده هم جزئی از این برنامه ها است که باید در فهرست برنامه های اساسی بین همه ذی نفعان میراث جهانی و ملی و نه فقط وزارت میراث فرهنگی، بلکه سایر سازمانهای تأثیرگذار قرار گیرد. بنا به ماهیت بین رشته ای اثرات اقلیمی بر میراث فرهنگی به نظر می آید گام مهم برای شروع همه این فعالیت ها تشکیل کمیته ملی تغییراقلیم و میراث فرهنگی است که می تواند در چارچوب یک مدیریت با اختیارات اجرایی و اعتباری مناسب در وزارت میراث فرهنگی تأسیس و همه سازمانها و وزارت های مرتبط قانوناً مکلف به اجرای مصوبات آن گردند. سخن آخر آنکه باید از همین امروز آغاز کرد. تغییرات اقلیمی درحال وقوع است. شدت و حدت آنرا ما تعیین نمی نماییم اما ما می توانیم مخاطرات را بشناسیم و راههای علاج را دریابیم. میراث گذشتگان بخشی از منابعی است که باید برای نسل های بعدی هم محافظت گردد.
منبع: سفرگو
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب