امروز چهلم بهار است جشنی که از یاد رفته!
سفرگو: «چهلم نوروز» مصادف با دهم اردیبهشت ماه همچون آیین های وابسته به نوروز است. آیینی که در روزگار فعلی احتمالاً نام آن به گوش کمتر کسی خورده است اما هنوز هم می توان ردپایی از آنرا در نقاط مرکزی ایران و شهرهایی مانند شیراز و کرمان دید.
به گزارش سفرگو به نقل از ایسنا، در ایرانِ باستان تحویل بهار مانند روزگار فعلی تنها با رسومِ قبل از این اتفاق شناخته نمی شد. نوروز یکی از مهم ترین آیین ها قلمداد می شد که ایرانیان برای پیش و بعد از آن خودرا آماده می کردند و کارها و مناسک خاصی انجام می دادند. بدین سبب رسوم نوروزی مانند امروز تنها به جشن هایی مانند چهارشنبه سوری، خانه تکانی، سبز کردن دانه ها، نوروزخوانی، جشن گلدان، تکم گردانی و... محدود نبود و تا مدتی پس از نوروز هم ادامه داشت.
به همین علت است که برخی نوروز را نه یک روز و نه سیزده روز می دانند؛ به اعتقاد آنها نوروز یک بازه زمانی است. دراین زمینه شبان میرشکرایی - مدیر اجرائی پرونده جهانی نوروز در یونسکو قبل از این به ایسنا، اظهار داشته بود: «از وقتی که این تحول طبیعی اتفاق می افتد، در نقاط گرمسیرتر به میانه زمستان می رسد و در نقاط سردسیر به میانه بهار. اشعاری هم داریم به این شرح که «اینک بیامده است به پنجاه روز پیش/جشن سده طلایه جشن نوروز روشنی»، یعنی جشن سده را طلایه دار نوروز و نوبهار دانسته اند. از آن طرف در عرصه فرهنگی شمال غرب ایران در منطقه آذربایجان تفسیری است که تا وقتی توت از درخت نیفتاده، نوروز است و زمان آن تا اواخر اردیبهشت ماه است؛ یعنی یک بازه سه ماهه برای نوروز داریم. هرکسی در این بازه سه ماهه به سبک و سیاق، رنگ و آیین خودش نوروز را پاس می دارد و نمی توانیم او را محدود به یک بازه زمانی نماییم.»
بر این اساس آداب و آیین های مربوط به نوروز (بر اساس تعریف امروزی از این مناسبتِ ۱۳ روزه) در سه گروه پیشانوروزی، هنگام نوروز و پسانوروزی طبقه بندی می شود؛ موضوعی که بنابر آن چه گفته شد احتمالاً در گذشته های دور اینطور نبوده است.
بخت گشایی با توسل به ماهی دندان طلا!
برای چله نوروز در شیراز دو جشن آب و گل های محمدی و جشن بخت گشایی برگزار می شد. جشن آب و گل های محمدی که تا دوره قاجار ادامه داشت در باغ دلگشا به مدت یک هفته برگزار می شد.
جشن بخت گشایی نیز در آرامگاه سعدی برپا می شد و آداب خاص خودرا داشت. طبق این رسم، دخترانی که می خواستند بختشان باز شود و یا آرزو داشتند بچه دار شوند، باید تورهایی به رنگ سبز روی سر خود می انداختند و روی آن نُقل می گذاشتند و به گونه ای که نقل از روی سرشان نیفتد از پله ها پایین می رفتند و مقابل حوضِ آرامگاه سرشان را خم می کردند تا نقل درون دهان ماهی دندان طلا بیفتد!
در این باور فرقی نمی کرد که اصلا ماهی دندان طلا وجود دارد یا نه و یا حتی اگر نمونه ای نادر از آن پیدا شود، هدف گیری فرد باید چقدر دقیق باشد که نقل دقیقا در دهان ماهی بیفتد. احتمالاً تنها موضوع مهم این بود که اجرای این رسم خیال دختران را راحت می کرد که آرزویشان برآورده می شود.
شیرازی ها در کنار اجرای این مناسک یا نوعی آش به نام «دیگ جوش» می پختند و یا مشغول خوردن آش سبزی و کاهو می شدند.
جشنی برای درخواست سلامتی
چهلم نوروز در کرمان آداب و آیین های خاص خودرا دارد که همچنان هم برخی به اجرای آن پایبند هستند. این آیین ها در سال ۱۳۸۸ با عنوان «چهلم بهار» در لیست میراث ناملموس ملی به ثبت رسیده است. کرمانی ها «آیین تندرستان» یا «تندرستون» را اصلی ترین بخش جشن چهلم بهار می دانند که هدف آن درخواست سلامتی و تندرستی است و هنوز به شکل جدی در این منطقه از کرمان برگزار می گردد.
این جشن در یکی از مهم ترین مناطق کرمان به نام «شیوشگان» به مفهوم محل شیون و زاری انجام می شود. دعا برای گشایش بخت، بریدن چادر عروس در این روز، آب چهل ریختن برای زنان حامله یا زائو، پختن و خوردن آش اوماج و نواختن موسیقی همچون آیین های این جشن است.
جشن تندرستان در کرمان
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب