روایتگری در موزه ها ادامه دارد
به گزارش سفرگو، معاون میراث فرهنگی کشور اظهار داشت: کاخ گلستان به مثابه سندی چندوجهی است که به صفت آینگی، احوالات دیوانخانه و به تبع آن جامعه ایران را صادقانه برای نسل حاضر بازگو می کند.
به گزارش سفرگو به نقل از مهر، علی دارابی قائم مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی کشور امروز سه شنبه ۱۶ بهمن ماه در مراسم افتتاح تالار مناسبات دول خارجه در عهد قاجار که در مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان برگزار گردید، ضمن تبریک و تقارن اعیاد شعبانیه و دهه فجر اظهار داشت: ایده راه اندازی این تالار بدین سبب بوده که وقتی می خواهیم اشیا را کنار هم چیدمان نماییم، باید رابطه معناداری میان آنها باشد و بحث روایت گری را در موزه ها پیاده نماییم. در همین زمینه تالارامیرکبیر و تالار مشروطه با روند روایت گری تاریخ راه اندازی شد.
وی با اشاره به اینکه دیپلماسی و سیاست خارجی ایران در دوره قاجاریه از چند جنبه حائز اهمیت می باشد، اضافه کرد: نخست این که تاریخ دیپلماسی و سیاست خارجی ایران به مفهوم واقعی آن از زمان ظهور این سلسله شروع می شود. گرچه پیش از انتقال قدرت به قاجاریه، تبادل سفرا، نمایندگان و هیات های سیاسی بین دربار ایران و سایر دولت های جهان خصوصاً دولت های اروپایی انجام می شد. اما از ابتدای سلطنت قاجاریه بود که هم اهمیت استراتژیکی ایران برای دولت های اروپایی شناخته شد و هم بطور جدی این کشور وارد عرصه سیاست بین الملل شد همین طور با ظهور سلسله قاجاریه عصر تازه ای در تاریخ کشورمان شروع شد و ایران به دوران پرفراز و نشیب تاریخ خود گام نهاد. عملکرد زمامداران این سلسله در بعد سیاست خارجی بالاتر از هر دوره دیگر در سرنوشت این کشور تأثیر گذاشت.
دارابی اضافه کرد: سیاست خارجی ایران در عصر قاجار، بحرانی ترین مراحل تاریخی خودرا تجربه نمود. پیچیدگی نظام بین الملل، انحصار در تقسیم قدرت و رقابت بین دو بازیگر نیرومند و کهنه کاری نظیر روسیه و بریتانیا در شمال و جنوب ایران شرایط بغرنج و دشواری را برای دیپلماسی ایران فراهم آورده بود. وضع سیاست خارجی ایران در این دوره شباهت بیشتری به فندق در دهانه گازانبر را داشت که پیوسته از دو جناح متضاد و مخالف تحت فشار بود.
معاون میراث فرهنگی کشور عنوان کرد: با وجود این که سیاست خارجی ایران به جز دوره کوتاه صدارت امیر کبیر در عصر قاجار استواری چندانی نداشت و بر اصول ثابت و از پیش تعیین شده ای استوار نبود اما دقت در رخدادها و توجه در راستای گیری های دیپلماسی و سیاست خارجی ایران این نتیجه را به دست می دهد که ایران در پروسه جهت گیری های تضاد و تفاهم دو دولت نیرومند هم چون روسیه و انگلیس و نیز تحت تأثیر شرایط و مقتضیات بین المللی و اوضاع داخلی از یک سری خطوط کلی در سیاست خارجی خود پیروی می کرد که در عمل به منزله خط مشی سیاست خارجی ایران در قرن نوزدهم میلادی محسوب می شد. گرچه تعدادی از این خطوط در دوران زمامداری برخی از شاهان با صدر اعظم های قاجار کمرنگ می شد، اما درنظر عده ای از مورخان تاریخ دیپلماسی و سیاست خارجی ایران به عنوان اصول سیاست خارجی ایران در دوره قاجار شناخته شده اند. این خطوط عبارتند از متعادل ساختن رقابت بریتانیا و روسیه در ایران، تعقیب سیاست اتحاد و پیوستگی با دول نیرومند اروپایی، اتخاذ سیاست قدرت سوم.
قائم مقام وزیر میراث فرهنگی درباره ی اصل نخست (تعادل) اظهار داشت: در ایران این اصل میان دو قطب امپرئالیستی روس و انگلیس در سرتاسر قرن نوزدهم میلادی اعمال می شد. هنگامی که حکومت تحت فشار امتیازی را به یکی از دو رقیب نیرومند می داد برای برقراری توازن مجبور بود امتیاز مشابهی نیز به قدرت دیگر بدهد. بدین سبب سیاست تعادل در عمل جنبه منفی به خود گرفت و به ضرر منافع و مصالح کشور و تنها به سود نخبگان حاکم تمام می شد.
وی اضافه کرد: سیاست اتحاد نیز در شرایطی گرفته شد که ایران نزدیک به سی سال با دشمن نیرومندی چون روسیه تزاری درگیر کشمکش و جنگ بود. حاکمیت نظام استبدادی، فقدان مشروعیت، عدم محبوبیت و پایگاه مردمی زمامداران، عامل عمده ای بود که سبب شد در وضعیت بحرانی پناهگاه خودرا در نزد بیگانگانی همچون انگلستان و حتی فرانسه جستجو کنند و برای حفظ تاج و تخت چنین سیاستی را در پیش گیرند.
دارابی اضافه کرد: سیاست «قدرت سوم» از سال ۱۲۲۹ شمسی به عنوان خط مشی جدیدی در ایران و در زمان صدارت امیرکبیر گرفته شد. ایران به امید آغاز به جستجوی یک هم پیمان نیرومند در بین دول غیر هم جوار کرد که در نتیجه ورود قدرت سومی به عرصه رقابت روس و انگلیس در ایران از میزان فشارهای این کشورها کاسته شود. این سیاست با موفقیت همراه نبود برای اینکه هیچ قدرتی مایل به ورود به مسابقه خطرناک و پیچیده انگلیس و روسیه در ایران نبود. علیرغم این ایران سرسختانه از ایده توسل به قدرت سوم جانب داری می کرد
فرانسوی ها با آثار تاریخی ایران، موزه لوور را آباد کردند
وزیر میراث فرهنگی اشاره کرد: متاسفانه در دوره قاجار، اتخاذ سیاست خارجی نسنجیده و غلط سبب انعقاد معاهدات زیان بار همچون عهدنامه های مفصل و مجمل میان ایران و انگلستان در زمان فتحعلیشاه، عهدنامه فین کن اشتاین میان ایران و فرانسه در زمان فتحعلیشاه، عهدنامه های گلستان و ترکمانچای میان ایران و روسیه در زمان فتحعلیشاه، عهدنامه پاریس میان ایران و انگلستان در زمان ناصرالدین شاه، معاهده آخال میان ایران و روسیه تزاری در زمان ناصرالدین شاه، قرارداد ۱۹۱۹ ایران و انگلستان در زمان احمدشاه شد.
دارابی در ادامه بیان کرد: سلسله قاجاریه که به اعطای امتیازات اقتصادی به بیگانگان معروف است در دوران پادشاهی ناصرالدین شاه و در سال ۱۲۷۴ شمسی امتیاز حفریات کل ایران را در قبال مبلغ ده هزار تومان به فرانسوی ها واگذار کرد. پادشاهان قاجار، که ارزش آثار و بقایای تاریخی کشور را درک نمی کردند با اعطای این امتیاز زمینه تاراج آثار و بقایای کهن و با ارزش کشور را فراهم کردند. همچون موارد این امتیاز این بود که کشف آثار گرانب ها همچون طلا و جواهرات متعلق به دولت ایران است، اما فرانسه برای خرید آنها حق تقدم دارد و می تواند به قیمتی مناسب این آثار گرانقیمت را به دست آورد.
او با اشاره به قسمت تلخ تر ماجرا اضافه کرد: برمبنای قرارداد اگر مجسمه و ظروف باستانی کشف می شد نصف آن متعلق به دولت فرانسه بود. از اعطای امتیاز چیزی نگذشته بود که ناصرالدین شاه درگذشت و مظفرالدین شاه به قدرت رسید. با به قدرت رسیدن او، اوضاع بدتر هم شد و به تعبیری عذابی بزرگ نازل شد. بدین ترتیب که باستان شناسان فرانسوی آثار تاریخی را کشف می کردند و سران قاجار با این نگرش که این آثار ثروت مفت و مجانی است آنها را به آسانی به فرانسوی ها می فروختند. جالب اینجاست که هنگام سفر مظفرالدین شاه به فرانسه و هنگام بازدید از موزه لوور، شاه ایران را به قسمت آثار تاریخی ایران نبردند تا مبادا شاه ایران هوشیار شود و خواهان بازگشت این اشیا به کشورمان شود! بجای آن سفالینه ها و خطوط و نقاشی ها را نشان دادند که خوشش بیاید. طوری که مظفرالدین شاه خوشحال شد که ایران هم در مهد تمدن غرب برای خود آثار باستانی قابل نمایش دارد.
قائم مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی کشور در ادامه اظهار داشت: این سیاست موجب شد امتیاز انحصاری فرانسه در ایران به امتیازی دائمی تبدیل گردد. چنانکه در زمان مظفر الدین شاه و در سال ۱۲۷۹ شمسی امتیاز انحصار جستجوهای دیرینه شناسی در تمام ایران به مدت ۶۰ سال به دولت فرانسه واگذار شد. همین طور بر طبق این امتیاز دولت فرانسه متعهد شد که هرگاه طلا و نقره کشف شود هم وزن آن پول تحویل خزانه دولتی ایران دهد واشیای باقی مانده میان دو کشور تقسیم شود. البته آن هایی که در حوالی شوش پیدا می شد بدون خسارت متعلق به دولت فرانسه بود و باید به این کشور تحویل داده می شد. اینگونه بود که باستان شناسان فرانسوی به جان آثار تاریخی ایران افتادند و موزه لوور پاریس آباد شد.
دارابی اشاره کرد: ژاک دومورگان عتیقه شناس فرانسوی در مدت چهار سال به تنهایی چیزی حدود پنج هزار قطعه و شیء تاریخی را در ۱۸۳ صندوق از ایران به فرانسه فرستاد و در سالن ایران موزه لوور به نمایش درآورد.
وی بیان کرد: فرانسوی ها این کار را تا آخر دوره قاجاریه ادامه دادند تا این که عاقبت در سال ۲۵ مهرماه سال ۱۳۰۶ شمسی، مجلس شورای ملی این امتیاز را باطل اعلام نمود.
به گفته این مقام مسئول، البته وضعیت در دوره پهلوی نیز چندان بهتر نشد و بجای موزه لوور پاریس، موزه متروپلیتن آمریکا بود که با اشیای تاریخی و قیمتی ایرانی پر شد
کاخ گلستان بهترین مجموعه برای مطالعه قاجار است
دارابی در بخش دیگری از سخنانش درباره ی مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان تهران نیز اظهار داشت: کاخ گلستان به مثابه سندی چندوجهی است که به صفت آینگی، احوالات دیوان خانه و به تبع آن جامعه ایران را صادقانه برای نسل حاضر بازگو می کند. سرگذشت این مجموعه فاخر از دوران صفویه تا قاجار، سخن از نو شدن و مصلب نبودن آن در هر عصر دارد و همیشه با آغوشی باز، آغازگر جریان های نوین در کشور بوده است و به عنوان تاریخی از این سرزمین که به گذشته نزدیک اشاره می کند، بیان کننده آخرین نمود ادامه سنت و معاصر شدن در ایران است.
معاون میراث فرهنگی کشور اضافه کرد: بی گمان برای مطالعه دوره قاجار، هیچ مجموعه ای در کشور با مجموعه کاخ گلستان برابری نمی نماید. وجود بیش از ۵۰۰ هزار سند در این مجموعه در کنار آثار معماری و آرایه های وابسته به آن، آلبوم خانه، آثار خلاف اغلب کاخ های جهان اصالت مکانی و زمانی داشته وبر هنرمندان و همین طور اشیا موجودش که متعلق به این مجموعه و عهد قاجار بوده است امکانی را فراهم آورده که تاریخ قاجار به نحو احسن بازگو گردد و بی گمان به دلیل عدم بهره مندی مطلوب از این اسناد در سده اخیر در روایت عهد قاجار گرفتار سیاه نمایی افراطی شده ایم که نگاه منصفانه از واقعیت به دور است.
وی درباره ی نقش معاونت میراث فرهنگی در وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی در دو بخش اصلی خلاصه می شود، اضافه کرد: نخست گردآوری و حفاظت مطلوب از این آثار و اسناد باارزش به عنوان قسمتی از تاریخ و فرهنگ ایران و دوم فراهم کردن امکان مطالعه پژوهش و در دسترس قرار گرفتن این اسناد برای آحاد جامعه و نخبگان فرهنگی جهت معرفی و آموزش و همین طور تمتع حداکثری از آثار فرهنگی تاریخی در حیات جاری نسل حاضر که اصلی ترین ثمره میراث فرهنگی خواهد بود.
قائم مقام وزیر میراث فرهنگی با بیان اهمیت افتتاح تالار مناسبات دول خارجه و پیوندهای فرهنگی این تالار نیز اظهار داشت: افتتاح این تالار نه فقط به ما امکان مرور رویدادهای مهم تاریخ دیپلماسی دوره قاجار را می دهد بلکه بالاتر از هر چیز می تواند پلی برای تبادل فرهنگی و عبرت اندوزی باشد. ما از رهگذر ملاقات این تالار و اسناد آن در می یابیم که چگونه تعاملات میان ملت ها به انتقال فرهنگ ها و ایجاد فرآیندهای همگرایی و بعضاً واگرایی انجامیده است. هرچند تعدادی از این روابط برای ایران خسارت هایی را به همراه داشته است، اما بخش های ارزشمندی هم از این رویارویی ایجاد شده که در هنر، اندیشه، علوم و توسعه کشور ما اثرگذار بوده است.
منبع: سفرگو
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب